Πρώτη η Κρήτη στην “παιδική παχυσαρκία” – Υπάρχουν λύσεις;

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η Ελλάδα συγκεντρώνει το υψηλότερο ποσοστό παιδιών με κεντρική παχυσαρκία, ενώ αρνητική πρωτιά στα παιδιά αυτά κατέχει η Κρήτη.

   Αξίζει να σημειωθεί ότι:

• Στα 3/4 των ελληνικών οικογενειών τουλάχιστον ο ένας γονέας είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος, ενώ στα 1/4 και οι δύο γονείς

• Στην Ελλάδα το 20,6% των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών, το 38,5% παιδιών ηλικίας 6-10 ετών και το 41,2% παιδιών ηλικίας 10-12 ετών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα

• Μεγαλύτερα ποσοστά υπερβαρότητας και παχυσαρκίας παρατηρούνται σε επαρχιακές και αγροτικές περιοχές, από ό,τι στις πόλεις

• Στις μικρότερες ηλικίες τα ποσοστά είναι μεγαλύτερα στα κορίτσια, αλλά φαίνεται ότι αργότερα τα ποσοστά εξισώνονται μέχρι την εφηβεία

   Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι:

• Το 70-80% των παχύσαρκων παιδιών παραμένουν παχύσαρκα και στην ενήλικο ζωή τους

• Παιδιά που τα φροντίζουν κυρίως παππούδες και γιαγιάδες έχουν 53% μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα

Η παχυσαρκία οφείλεται στο θετικό ενεργειακό ισοζύγιο -εισάγεται δηλαδή περισσότερη ενέργεια με τις τροφές από όση καταναλώνεται με την άσκηση, με αποτέλεσμα η περίσσεια αυτής να συσσωρεύεται ως λίπος στο σώμα. Εκτιμάται με το δείκτη μάζας σώματος, την περίμετρο μέσης και άλλες παραμέτρους.

   Είναι νόσος πολυπαραγοντιακή, συνδιασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων:

• Παράγοντες που έχει παρατηρηθεί ότι συμβάλλουν προγεννητικά είναι το αυξημένο βάρος της μητέρας πριν την εγκυμοσύνη, ή η υπέρμετρη αύξηση αυτού κατά τη διάρκεια της κύησης, αλλά και άλλοι, όπως το κάπνισμα στην εγκυμοσύνη

• Περιγεννητικά έχει παρατηρηθεί σημαντική συσχέτιση με το βάρος γέννησης των νεογνών (μικρότερο ή μεγαλύτερο από την ηλικία κυήσεως), αλλά και με την υπέρμετρη αύξηση του βάρους σώματος των παιδιών στα 2 πρώτα χρόνια ζωής τους. Αντιθέτως, ο θηλασμός ιδιαίτερα κατά τους πρώτους 6 μήνες ζωής, έχει σημαντική προστατευτική δράση

• Σημαντική επίδραση έχει και ο τρόπος ζωής των ενηλίκων, καθώς μόνο το 8% των Ελλήνων γνωρίζει τις συστάσεις για σωστή διατροφή, και το 35,2% τις συστάσεις για σωματική δραστηριότητα, το 68% των Ελλήνων ενηλίκων δεν γυμνάζεται –το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ο χρόνος έκθεσης σε οθόνες εκτός εργασίας είναι πάνω απο 3 ώρες ημερησίως-περισσότερο από τους κατοίκους 15 άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

• Το βάρος των παιδιών υποεκτιμάται από το οικογενειακό τους περιβάλλον– 88% των γονέων υπέρβαρων παιδιών και 55,8% των γονέων παχύσαρκων παιδιών θεωρούν ότι το βάρος των παιδιών τους είναι φυσιολογικό

   Αίτια παχυσαρκίας

• Γονιδιακές μεταλλάξεις ή και σύνδρομα, ευθύνονται για περιπτώσεις σοβαρης και συνήθως πρώιμης ενάρξεως παχυσαρκίας

• Ενδοκρινολογικά προβλήματα ευθύνονται για  μια μειοψηφία της τάξεως του 2%-3% των παιδιών που παραπέμπονται για παχυσαρκία, είναι όμως ιδιαίτερα σημαντικό να διαγνωστούν, ώστε να αντιμετωπιστούν (υποθυρεοειδισμός, ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, σ. Cushing, υποθαλαμικές βλάβες λόγω τραύματος ή νεοπλασματικής εξεργασίας). Στις περιπτώσεις αυτές συχνά παρατηρείται και χαμηλός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης

• Στην πλειοψηφία των περιπτώσων όμωςτα αίτια είναι περιβαλλοντικά (κακέςδιατροφικές συνήθειες, μειωμένη σωματική δραστηριότητα, φαρμακευτικοί και επιγενετικοί παράγοντες)
  
  Επιπτώσεις παχυσαρκίας

• Στο μεταβολισμό (αντίσταση στην ινσουλίνη – προδιαβήτης – σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, υψηλά τριγλυκερίδια, υψηλή κακή χοληστερόλη (LDL) και χαμηλή καλή χοληστερόλη (HDL), υπέρταση, λιπώδης διήθηση ήπατος, μεταβολικό σύνδρομο, ακόμη  και πρόωρος θάνατος στην ενήλικο ζωή)

• Στην ανάπτυξη (πρώιμος ήβη ή ταχεία εξέλιξη αυτής, χαμηλό ανάστημα, διαταραχές εμμηνορυσιακού κύκλου και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών στα έφηβα κορίτσια, υπογοναδισμός (χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης) στα έφηβα αγόρια

• Στην ψυχολογία (χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, ρατσισμός στο σχολείο, κατάθλιψη, τάση για εξαρτήσεις, και βουλιμία, που οδηγεί σε φαύλο κύκλο επιδείνωσης της ήδη υπάρχουσας υπερβαρότητας – παχυσαρκίας

• Άλλες (καταπόνηση μυοσκελετικού συστήματος, αποφρακτική υπνική άπνοια που οδηγεί σε κεφαλαλγία, υπνηλία και κακή σχολική απόδοση, επιδείνωση αναπνευστικών προβλημάτων, όπως περιπτώσεων βρογχικού άσθματος, υποβιταμίνωση D με αρνητικές επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό και μυοσκελετικό σύστημα και σιδηροπενική αναιμία, με αποτέλεσμα κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης και εξασθένηση των ταχέως αναπτυσσόμενων κυττάρων, όπως τα νύχια και τα μαλλιά)

Σωστή αντιμετώπιση παιδικής παχυσαρκίας:

Επιτυχής αντιμετώπιση στα παιδιά θεωρείται αρχικά η διατήρηση του βάρους τους. Στόχος είναι η αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης στο ύψος, χωρίς παράλληλη πρόσληψη βάρους.

Όσο ταχύτερη και μεγαλύτερη η απώλεια βάρους τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος επιπλοκών (μειωμένη πρόσληψη ιχνοστοιχείων και βιταμινών, καθυστέρηση σωματικής ανάπτυξης, απώλεια μυϊκής μάζας)

Συμβουλές προς τους γονείς

• Nα λειτουργούν οι ίδιοι ως πρότυπα σωστής διατροφής και άσκησης

• Να θέτουν ξεκάθαρα όρια στα μέλη της ευρύτερης οικογένειας – παππούδες/γιαγιάδες

• Να μη χρησιμοποιείται το φαγητό ως μέσο επιβράβευσης ή τιμωρίας

• Τήρηση των βασικών γευμάτων, με έμφαση στο πρωινό γεύμα

• Περιορισμός χρόνου έκθεσης σε οθόνες και αύξηση του χρόνου άσκησης

• Ύπνος επαρκής και νωρίς το βράδυ

 Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία της προσπάθειας

• Ψυχολογική ενθάρρυνση και όχι επίκριση των παιδιών – εφήβων κατά την προσπάθειά τους

• Υπομονή, καθώς η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας δεν αφορά απλά την απώλεια βάρους, αλλά την αλλαγή του τρόπου ζωής και σκέψης ενός ατόμου – κάτι που δεν γίνεται να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη

Ελίνα Κατεχάκη (Παιδίατρος – Παιδοενδοκρινολόγος)